طی گفت و گویی؛ رژیم غذایی و گیاه‌خواران
به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از اصفهان، صبح امروز طی گفت‌وگویی پای صحبت‌های دکتر محمد رادفر در خصوص رژیم غذایی و گیاه خوران نشستیم که با هم متن این گفت و گو را به شرح زیر می خوانیم؛
- آقای دکتر جهت آشنایی خوانندگان از رزومه کاری شما لطفا توضیحی راجع به خودتان بفرمایید؟
دکتر محمد رادفر هستم دکترای عمومی داروسازی و متخصص تغذیه و رژیم درمانی. فارغ التحصیل دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران هستم و نزدیک به پنج سال است که به طور مستمر در حیطه رژیم درمانی مشغول به فعالیت هستم. پایان نامه دکترای تخصصی خودم رو در زمینه روانشناسی، تغذیه و ورزش انجام داد ه ام و از موسسه MITD انگلستان گواهینامه بین‌المللی سطح ۸ روانشناسی EQF هم دارم.
عضو پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه، عضو انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران، عضو انجمن تغذیه ایران و آمریکا، انجمن داروسازان ایران و عضو انجمن پزشکان ورزشی ایران و استرالیا هستم.
دارای بیش از ده مقاله چاپ‌شده در ژورنال‌های خارجی و بیش از ۲۵ مقاله در ژورنال‌های داخلی کشور، مدرس و سخنران در سمینارهای علمی دانشگاه‌ها و شرکت‌های تولیدکننده مکمل و دارو هستم و در حوزه رژیم‌درمانی بالینی و منطبق با علم روز در زمینه‌های:
کاهش و افزایش وزن با متد علمی
رژیم‌درمانی ویژه در افراد دچار استپ وزنی
رژیم‌درمانی در اختلالات و بیماری‌ها (فشارخون، چربی خون، کبد چرب، دیابت، سرطان‌ها، حساسیت‌های غذایی و آلرژی‌ها، مغز و اعصاب، گوارش، کلیوی، تیروئید و…)
رژیم‌درمانی بعد از عمل‌های جراحی
تغذیه افراد گیاهخوار و رژیم گیاهخواری
تغذیه دوران بارداری و شیردهی
تغذیه و پایش سالمندان
تغذیه و رژیم‌درمانی در کودکان جهت افزایش قد، تناسب وزن و تقویت قوای جسمی
تغذیه و رژیم‌درمانی در بیماریهای اسکلتی و عضلانی
مشاوره تغییر سبک زندگی و بررسی علل اختلالات وزن و تناسب‌اندام
تغذیه علمی ورزشکاران و حمایت‌های تغذیه‌ای ورزشی
فعالیت دارم و در حال تدارک برنامه‌های جدید و متدهای علمی روز برای موارد فوق‌الذکر هستم.
- رژیم گیاهخواری ممکن است چه فواید و عوارضی برای سلامتی داشته باشد؟
گیاه‌خواران در برنامه غذایی‌شان تنها از منابع گیاهی مانند انواع سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات، حبوبات، مغزها و دانه‌های روغنی استفاده میکنند. این رژیم اگر به‌صورت متنوع و کامل استفاده شود، تمامی نیازهای غذایی این گروه را تأمین می‌کند. این رژیم نسبت به سایر رژیم‌های غذایی، کلسترول و اسید چرب اشباع کمتری دارد و کمتر از ۳۰ درصد کالری رژیم از منبع چربی تأمین می‌شود که بیشتر آن اسیدهای چرب غیراشباع است. به همین دلیل خطر ابتلا به بیماریهای قلب و عروق، فشارخون بالا، دیابت و سرطان‌ها در این گروه کمتر از سایرین است. علاوه بر آن، این رژیم حاوی درصد زیادی کربوهیدرات و فیبر است که به‌سلامت دستگاه گوارش کمک کرده و از سرطان کولون جلوگیری می‌کند و در درمان یبوست مؤثر است. دیگر اینکه این رژیم از حجم زیاد و کالری کم برخوردار است که به کاهش ابتلا به انواع سرطان‌ها به‌خصوص سرطان کولون، ریه و سینه منجر می‌شود و احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا و سکته‌های مغزی کاهش می‌یابد. سایر مزایای رژیم گیاهخواری عبارت‌اند از: کمک به کاهش وزن – کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلب و عروق – کاهش سکته مغزی – کاهش ابتلا به سنگ کیسه صفرا- کاهش ابتلا به سرطان روده، ریه و سینه – کاهش ابتلا به دیابت نوع ۲ – کاهش ابتلا به فشارخون و آرتریت روماتوئید – کمک به درمان یبوست.
اما رژیم گیاهخواری معایبی هم دارد. با وجود کلیه مزایایی که این نوع رژیم دارد ولی خطر پیدایش کمبودهای تغذیه‌ای در گیاه‌خواران، به‌خصوص گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان باردار و شیرده، کودکان، نوجوانان و ورزشکاران وجود دارد. در دوران بارداری و شیردهی به دلیل تأمین رشد جنین و تغییرات بدن مادر، نیاز به کالری، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی افزایش می‌یابد ولی ویتامین‌های ب ۲،۶،۱۲ و اسیدفولیک و عناصری مثل روی و آهن در منابع حیوانی بیشتر و قابل‌جذب‌تر هستند٬به‌طوری‌که ب ۱۲ را فقط در منابع حیوانی میتوان یافت؛ بنابراین مادران باردار و شیرده که از این رژیم استفاده میکنند باید به میزان بالاتری از مغزها، حبوبات، میوه‌های خشک و محصولات لبنی یا در صورت امتناع از شیر سویا استفاده کنند. درباره کودکان پیرو این رژیم نیز با وجود برنامه غذایی متنوع و کامل میتوان رشد مناسب آن‌ها را تأمین کرد، ولی به دلیل وجود مقادیر زیاد مهارکننده‌های جذب در منابع گیاهی مانند فیتات که در غلات و دانه‌ها وجود دارد، اگزالات که در اسفناج، ریواس، شکلات و بادام‌زمینی وجود دارد، سیترات موجود در مرکبات و تانات موجود در چای، به کاهش جذب مواد مغذی منجر می‌شود؛ بنابراین درباره کودکان بهتر است علاوه بر تأمین پروتئین کافی برای سلامت و رشد استخوان‌هایشان و رفع نیاز به چربی و کلسیم باید از شیر و لبنیات نیز استفاده کنند و علاوه بر آن از منابع روی که برای رشدشان مفید است، استفاده کنند. غلات سبوس‌دار، سبزی‌های برگ سبز تیره و زرد تیره منبع خوب‌روی هستند. از دیگر معایب رژیم گیاهخواری وجود مقادیر فراوان ویتامین ث است که مازاد آن به اسید اگزالیک تبدیل می‌شود و خطر ابتلا به سنگ‌های اگزالاته کلیوی را در این گروه افزایش می‌دهد. در پایان باید یادآور شویم که برای حفظ سلامت کامل و همه‌جانبه، داشتن یک رژیم متعادل، متناسب و متنوع کلید طلایی موفقیت است. ویتامین‌های ب (۶،۱۲،۲) اسیدفولیک و عناصری مثل روی و آهن در منابع حیوانی بیشتر و قابل‌جذب‌تر هستند. وجود مهارکننده‌های جذب در منابع گیاهی مثل ” فیتات ” (در غلات سبوس‌دار، انواع مغزها و دانه‌ها)، اگزالات (در اسفناج، ریواس، جعفری، بادام‌زمینی و انواع مغزها) و سیترات (در مرکبات) باعث کاهش جذب مواد مغذی می‌شوند.
- آیا گیاهخواری انواع مختلفی دارد و به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
چند دسته رژیم گیاهخواری وجود دارد:
الف- وگن ها (Vegan): هیچ گونه محصولات جانوری از جمله انواع گوشت ها، نه از لبنیات و تخم مرغ و به طور کلی هیچگونه محصول حیوانی استفاده نمیکنند، برخی حتی از چرم، ابریشم و لباس های پشمی هم استفاده نمیکنند.
ب- لاکتو وجترین (Lacto vegetarian): انواع گوشت ها و تخم مرغ نمیخورند اما از محصولات لبنی مثل شیر، ماست، پنیر و … استفاده میکنند.
ج- اوو وجترین (Ovo Vegetarian): از گوشت ها و لبنیات استفاده نمیکنند اما تخم مرغ و سایر پرندگان را در رژیم غذایی خود مصرف میکنند.
د- لاکتو – اوو وجترین (Lacto-ovo vegetarian): گوشت مصرف نمیکنند اما لبنیات و تخم مرغ مصرف میکنند که بیشتر گیاهخوران از این دسته اند و فقط در مصرف گوشت محدودیت دارند.
ه- پولوتاریان ها و پسکاتاریان: نیمه گیاهخوار و یا شبه گیاهخوار هستند و پولوتاریان ها از گوشت مرغ و ماکیان استفاده میکنند و نسبت به مصرف گوشت قرمز و گوشت ماهی امتناع می کنند و پسکاتاریان ها گوشت ماهی و غذاهای دریایی میخورند اما گوشت پرندگان و گوشت قرمز را مصرف نمیکنند.
- رژیم گیاهخواری برای چه کسانی مناسب است؟
برای افراد دچار اضافه وزن و چاقی، افراد دچار بیماریهای مرتبط با تغذیه و افراد طرفدار حمایت از حقوق حیوانات.
- فردی که می‌خواهد گیاهخوار شود آیا باید به یکباره این رژیم را شروع کند؟
محدودیتی برای شروع رژیم گیاهخواری وجود ندارد و می شود به مرور یا یکباره این رژیم را شروع کرد
- آیا فرد گیاهخوار می‌تواند پروتئین کافی در یک رژیم گیاهخواری را دریافت کند؟ منایع حیوانی از پروتئین غنی تر هستند و فرد گیاهخوار باید از منابع گیاهی پروتئین کافی را دریافت کنه منبع آن سویا و حبوبات و مغزها هستند اما معمولا پروتئین کافی به وسیله رژیم گیاهخواری تامین نمی شود.
- آیا میتوان ویتامین‌ها و مواد مغذی را در یک رژیم گیاهخواری به اندازه کافی دریافت کرد؟ بله تا حدودی امکان پذیر است اما ویتامین ب ۱۲ اختصاصا در منابع حیوانی است و باید از طریق مکمل دریافت شود.
- گیاه‌خوارانی که از لبنیات مصرف نمیکنند، کلسیم مورد نیاز بدنشان را چگونه تامین میکنند؟
با استفاده از منابع گیاهی مانند بادام و مغزها، کلم بروکلی و سایر سبزیجات، حبوبات و … میتوان تا حدودی کلسیم را تامین نمود اما اکثر اوقات مکمل کلسیم و ویتامین دی مورد نیاز است.
- میان‌وعده‌هایی که افراد گیاهخوار باید بخورند شامل چه مواد غذایی است؟
از تمام منابع گیاهی از جمله مغزها و آجیل ها، دانه سویا، جلبک ها و میوه های خشک، حبوبات و شیرینی های گیاهی میتوانند استفاده کنند.
- آیا رژیم گیاهخواری برای افرادی که دچار کمبود آهن هستند مفید است؟
با مصرف مکمل آهن افراد گیاهخوار میتوانند رژیم خود را ادامه دهند اما برای دریافت آهن منابع حیوانی ارحج تر از منابع گیاهی است
- کودکان از چه سنی میتوانند گیاه خوار شوند؟
سن شروع گیاهخواری باید بعد از بلوغ و تکمیل رشد قدی باشد.
- آیا آهن موجود در گوشت برای همه افراد ضروری است؟ و یا از طریق مواد غذایی دیگر میتوانند آهن مورد نیاز را جذب کنند؟
بهترین منبع آهن گوشت قرمز است اما از طریق مواد غذایی دیگر مثل سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و … و حبوبات تاحدود کمی می شود آهن را تامین کرد اما بهتر است در افراد گیاهخوار حتما مکمل آهن در کنار رژیم استفاده شود.
- مادر باردار که وگان (vegan) هستند. آیا عدم مصرف برخی مواد غذایی همچون گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ باعث بروز مشکلی برای جنین می‌شود؟
بله از محدودیت های وگانیسم بارداری و شیردهی است چون از نظر املاح و ویتامین ها و پروتئین رژیم وگانیسم فقیر است؛ اما در صورت اجبار باید این مواد مغذی از طریق مکمل ها برای زنان باردار و شیرده تامین شوند.
- اگر موضوع مرتبطی است که از قلم افتاده و تمایل دارید در مورد آن صحبت کنید لطفا در قالب پرسش و پاسخ به همین فایل اضافه نمایید.
در مجموع به نظر اینجانب به عنوان متخصص تغذیه و رژیم درمانی رژیم گیاهخواری یک سبک زندگی است و نباید به صورت تعصبی دنبال شود. افرادی که تحت رژیم گیاهخواری هستند باید چکاپ های دوره ای انجام دهند و حتما تحت نظر متخصص تغذیه باشند. در صورتی که رژیم گیاهخواری از نظر تامین مواد مغذی کفایت لازم را نداشته باشد حتما فرد دچار عوارض جانبی این رژیم خواهد شد و به جای رسیدن به سلامت و اندام خوب ممکن است دچار بیماری های مختلفی شود که جبران این مشکلات در برخی از موارد امکان پذیر نیست.
انتهای پیام/(پزشک برتر)
