سبقت‌ گرفتن از خدا..؟

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از سیستان و بلوچستان، استاد بهنام افشار روزنامه نگار طی یادداشتی تحت عنوان « سبقت گرفتن از خدا » آورده است؛

رادیکالیسم دینی و یا افراط‌گرایی دینی وصف حال خوارج‌مسلکان و جاهلان خشک‌مقدسی است که از روی خودسری و افراط و با توهمی ناشی از تکبر و تعصب در راه دین ‌و دینداری، از حکم خدا و پیامبر او سبقت می‌گیرند و چنان خود را محق و صاحب اختیار می‌دانند که گویی می‌توانند حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال کنند.

افراط‌گرایان دینی با این انگیزه و ادله که دین‌دار واقعی و مکلف به حفظ حریم و ساحت دین هستند، دایره عقاید و احکام دین را تنگ‌تر و محدودیت‌ها و امر و نهی‌های تازه‌ای را به نام دین به دیگران تحمیل می‌کنند که از سوی خدا و پیامبر نیست.

قرآن کریم و در اولین آیه سوره‌ حجرات، پیشی‌گرفتن مؤمنان از خداوند و پیامبر را منع کرده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ سَمیعٌ عَلیمٌ؛ ای کسانی که ایمان آورده‏‌اید در برابر خدا و پیامبرش [در هیچ کاری] پیشی مجویید و از خدا پروا بدارید که خدا شنوای داناست»؛ البته این منع تقدم برای اهل کتاب نیز لحاظ شده است: یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَا تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ؛ ای اهل کتاب در دینتان از حد و حق نگذرید.» این نوع رویه و رویکرد مذموم برای جامعه دینی آفات و تبعات سهمگینی به دنبال دارد؛ به‌خصوص مادامی که با قدرت و سیاست آمیخته شود. اولین و شاید مهم‌ترین پیامد سبقت و پیشی‌گرفتن از خدا و پیامبر، مخدوش‌شدن تصویر و چهره حقیقی دین است.

کسانی که از روی تندروی و تعصب، از خدا و پیامبر سبقت می‌گیرند، چهره رحمانی دین را زایل و تصویری خشن، خشک و غیرعقلانی از دین به نمایش می‌گذارند و نه‌تنها موجبات دین‌گریزی و دین‌ستیزی مردمان به‌خصوص جوانان را فراهم می‌کنند، بلکه زمینه‌ساز خشونت دینی می‌شوند.

در چنین رویکردی، تعصب، جزم‌اندیشی و ظاهرگرایی جایگزین عقلانیت، خردگرایی و ساحت معرفت‌شناختی دین می‌شود.

افراط‌گرایانی که از خدا و پیامبر او سبقت می‌گیرند، برای عمل به فریضه امربه‌معروف، متوسل به امر منکر می‌شوند، شخصیت دیگران را بر مبنای ظاهر او قضاوت می‌کنند و حتی براساس این ظاهربینی و تنگ‌نظری، چه بسا به آنان انگ بی‌دینی و بی‌خدایی می‌زنند، اظهار نظر مخالفان و منتقدان را بر نمی‌تابند و به جای مدارا و زبان ملایمت (قول لین)، سخت‌گیری، درشت‌گویی و خشونت را در پیش می‌گیرند، برای رسیدن به هدف‌، به هر وسیله‌ای تمسک می‌جویند و حتی از اینکه در این راه، کرامت ذاتی انسان‌ها نیز خدشه‌دار شود، ابایی ندارند.

این نوع کنش‌ها موجب تنفر و روی‌گردانی مردم از دین می‌شود و بی‌دلیل نبوده است که خداوند خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ؛ به لطف رحمت الهی با آنان نرم‌خویی کردی، و اگر درشت‏‌خوی سخت‌دل بودی، بی‏شک از پیرامون تو پراکنده می‌‏شدند.» اسلام بر اساس آیات و رویات مختلف و همچنین پاره‌ای از قواعد فقهی از جمله، قاعده لاضرر و لاضرار، نفی عسر و حرج و ... دین سهل و سمح و مبتنی بر آزادی، اختیار و عقلانیت است و تندروی و افراط را به منزله خارج شدن از دین می‌داند.

امام علی(ع) که خود قربانی جهل و تندروی افراط‌گرایان دینی زمان خود یعنی خوارج شد، تندروی در دین را یکی از چهار ستون کفر می‌داند و می‌فرمایند: از تندروی در دین بپرهیزید که خداوند متعال آن را آسان کرده است. افراط‌گرایان دینی هر چند در ذهن و ضمیر خود مدعی پاسداری از حریم دین هستند، اما الزاما دلسوز و خادمان واقعی دین نیستند، زیرا ضربه‌ای که اسلام در طول تاریخ از خوارج‌مسلکان و افراط‌گرایان دینی خورده، از دشمنان و کافران خود نخورده است و بدتر اینکه‌، تندروی این افراط‌گرایان به نام دین نوشته می‌شود.